AXIT NITRIC HNO3

Điều này có nghĩa axit nitric khan nên được cất chứa ở nhiệt độ dưới 0 °C để tránh bị phân hủy. Chất nitơ đioxit (NO₂) vẫn hòa tan trong axit nitric tạo cho nó có màu vàng, hoặc đỏ ở nhiệt độ cao hơn. Trong khi axit tinh khiết có xu hướng bốc khói trắng khi để ra không khí, axit với nitơ đioxit bốc khói hơi có màu nâu hơi đỏ cho nên mới có tên axit bốc khói trắng và axit bốc khói đỏ như nêu trên. 

Axit nitric có thể pha trộn với nước với bất kỳ tỷ lệ nào và khi chưng cất tạo ra một azeotrope một nồng độ 68% HNO₃ và có nhiệt độ sôi ở 120,5 °C tại áp suất 1 atm. Có hai chất hydrat được biết đến; monohydrat (HNO₃·H₂O) và trihydrat (HNO₃·3H₂O).

Ôxít nitơ (NO_x) tan được trong axit nitric và đặc điểm này ảnh hưởng ít nhiều đến tất cả các đặc trưng lý tính phụ thuộc vào nồng độ của các oxit này, chủ yếu bao gồm áp suất hơi trên chất lỏng và nhiệt độ sôi cũng như màu sắc được đề cập ở trên. Axit nitric bị phân hủy khi có nhiệt độ cao hoặc ánh sáng với nồng độ tăng lên mà điều này có thể làm tăng lên sự biến đổi tương đối áp suất hơi trên bề mặt chất lỏng do các oxit nitơ tạo ra một phần hoặc toàn bộ trong axit.

Hóa tính

Axit nitric là một monoaxit mạnh, một chất ôxi hóa mạnh có thể nitrat hóa nhiều hợp chất vô cơ và là một axit một nấc vì chỉ có một sự phân ly.

Các tính chất axit là một axit điển hình, axit nitric có mọi tính chất của axit như phản ứng với bazơ, oxit bazơ và muối để tạo thành các muối mới, trong số đó quan trọng nhất là muối amoni nitrat. Do tính chất ôxi hóa mạnh của nó, axit nitric không (ngoại trừ một số ngoại lệ) giải phóng hiđrô khi phản ứng với kim loại và tạo ra các muối thường có trạng thái ôxi hóa cao hơn. Vì lý do này, tình trạng ăn mòn nặng có thể xảy ra và cần phải bảo vệ thích hợp bằng cách sử dụng các kim loại hoặc hợp kim chống ăn mòn khi chứa axit này.

Axit nitric là một axit mạnh với một hắng số cân bằng axit (pK_a) = −2: trong dung dịch nước, nó hoàn toàn điện ly thành các ion nitrat NO₃⁻ và một proton hydrat, hay còn gọi là ion hiđrôni, H₃O⁺:

HNO₃ + H₂O → H₃O⁺ + NO₃^-

Các đặc tính ôxi hóa[sửa | sửa mã nguồn]

Phản ứng với kim loại[sửa | sửa mã nguồn]

Là một chất ôxi hóa mạnh, axit nitric phản ứng mãnh liệt với nhiều kim loại và phản ứng có thể gây nổ. Tùy thuộc vào nồng độ axit, nhiệt độ và tác nhân gây liên quan, sản phẩm tạo ra cuối cùng có thể gồm nhiều loại và nhiều sản phẩm khử đa dạng như N₂, N₂O, NH₄NO₃. Phản ứng xảy ra với hầu hết các kim loại, ngoại trừ các kim loại quý (Au, Pt) và một số hợp kim. Trong phần lớn các trường hợp, các phản ứng ôxi hóa chủ yếu với axit đặc thường tạo ra đioxit nitơ (NO₂).

Cu + 4HNO₃ → Cu(NO₃)₂ + 2NO₂ + 2H₂O

Tính chất axit thể hiện rõ đối với axit loãng, thường tạo ra oxit nitơ (NO):

3Cu + 8HNO₃ → 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

Do axit nitric là một chất ôxi hóa mạnh, H⁺ thường hiếm khi được tạo ra. Cho nên khi kim loại phản ứng với axit nitric rất loãng (1-2% hay 0,2-0,3 M) và lạnh (gần 0 °C) thì mới giải phóng hiđrô:

Mg_(rắn) + 2HNO_{3 (lỏng)} → Mg(NO₃)_{2 (lỏng)} + H_{2 (khí)}

Sự thụ động hóa[sửa | sửa mã nguồn]

Dù Crôm (Cr), sắt (Fe), coban (Co), niken (Ni), mangan (Mn) và nhôm (Al) dễ hòa tan trong dung dịch axit nitric loãng, nhưng đối với axit đặc nguội lại tạo một lớp oxit kim loại Al₂O₃, Fe₂O₃,... bảo vệ chúng khỏi bị ôxi hóa thêm, hiện tượng này gọi là sự thụ động hóa.

Phản ứng với phi kim[sửa | sửa mã nguồn]

Khi phản ứng với các nguyên tố á kim, ngoại trừ silic và halogen, các nguyên tố này thường bị ôxi hóa đến trạng thái ôxi hóa cao nhất và tạo ra đioxit nitơ đối với axit đặc và oxit nitơ đối với axit loãng:

C + 4HNO₃ → CO₂ + 4NO₂ + 2H₂O hoặc 3C + 4HNO₃ → 3CO₂ + 4NO + 2H₂O

P + 5HNO₃ → H₃PO₄ + 5NO₂ + H₂O

Phản ứng với hợp chất[sửa | sửa mã nguồn]

3H₂S + 2HNO₃ (>5%) → 3S↓ + 2NO↑ + 4H₂O

PbS + 8HNO₃ (đặc) → PbSO₄↓ + 8NO₂↑ + 4H₂O

Ag₃PO₄ tan trong HNO₃, HgS không tác dụng với HNO₃.

Phản ứng với hợp chất hữu cơ[sửa | sửa mã nguồn]

Nhiều hợp chất hữu cơ bị phá hủy khi tiếp xúc với axit nitric, nên axit này rất nguy hiểm nếu rơi vào cơ thể người.